Lúc mới khởi sự tu học theo truyền thống Pāḷi, không ít hành giả khi nghe danh xưng “Tam Tạng Kinh Điển” và lập tức thấy… nặng. Dày. Khó. Có cảm tưởng đây là kho tàng chỉ dành riêng cho chư Tăng và các nhà nghiên cứu giáo lý. Thực ra, nếu nhìn đúng cách, Tam Tạng không hề xa lạ. Nó giống như bản đồ tổng thể của con đường tu tập, được chia ra để người học không bị lạc.
Cấu trúc cơ bản của Tam Tạng
Tam Tạng (Tipiṭaka) theo nghĩa đen là “ba cái giỏ”, biểu trưng cho ba kho tàng lưu giữ và phân loại giáo huấn của Đức Thế Tôn.
Ba Tạng đó là:
Tạng Luật (Vinaya Piṭaka)
Sutta Piṭaka – Tạng Kinh
Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhamma Piṭaka)
Hệ thống Theravāda đã bảo tồn vẹn nguyên Tam Tạng bằng tiếng Pāḷi cổ, và được công nhận là bộ giáo điển nguyên sơ, có tính hệ thống và sát thực nhất với lời dạy ban sơ của Đức Phật.
2. Tạng Luật – Nền tảng của đời sống tu tập
Tạng Luật chủ yếu dành cho chư Tăng Ni, nhưng người tại gia hiểu Luật sẽ tu rất vững.
Mục đích cốt yếu của giới luật không nằm ở sự ràng buộc, mà nhằm:
Bảo hộ sự thanh khiết của thân tâm
Hạn chế các tranh chấp và phiền toái
Thiết lập nền tảng cho sự phát triển của Định và Tuệ
Để dễ hình dung:
Luật = khung an toàn cho thân và lời nói
Hành giả mới tu tập chỉ cần chú trọng vào cốt lõi:
Quy luật gieo nhân gặt quả qua hành động
Biết rõ các ranh giới đạo đức
Phát triển tính kỷ luật và ý thức cá nhân
Trải nghiệm Tạng Kinh qua những lời dạy trực tiếp
Tạng Kinh là phần quen thuộc nhất với Phật tử tại gia.
Bộ tạng này tổng hợp:
Các bài thuyết pháp của Đức Phật
Đối thoại với đệ tử, vua chúa, cư sĩ, ngoại đạo
Các hướng dẫn cụ thể về Tứ Diệu Đế: khổ, tập, diệt, đạo
Toàn bộ kinh văn được tổ chức thành 5 bộ Nikāya chính:
Phân loại dựa trên dung lượng bản văn: dài, vừa và ngắn
Có kinh rất thực hành (như Kinh Pháp Cú, Tứ Niệm Xứ)
Nhiều bản kinh tập trung tháo gỡ các vấn đề thiết thực của con người
Một cách khái quát:
Tạng Kinh chính là lộ trình tu tập được dẫn dắt bằng thuyết giảng và các câu chuyện sinh động
Người bắt đầu tu học sẽ thấy Tạng Kinh là điểm xuất phát lý tưởng nhất.
Tìm hiểu Tạng Vi Diệu Pháp – Cơ chế vận hành của ý thức
Vi Diệu Pháp là mảng giáo lý chuyên sâu và phức tạp nhất, song lại mang giá trị trí tuệ vô cùng to lớn.
Nếu ví:
Tạng Kinh là “Phật dạy gì”
Thì Vi Diệu Pháp giải thích “Các quy luật của Pháp vận động ra sao”
Phần này mổ xẻ các vấn đề một cách tỉ mỉ:
Bản chất thực sự của tâm thức
Cấu trúc của một đơn vị tâm thức (sát-na)
Nguyên nhân hình thành các trạng thái bất thiện
Cơ chế tích lũy và vận hành của nghiệp báo
Với người mới:
Chưa cần thiết phải nghiên cứu Abhidhamma ngay lập tức
Nhưng biết rằng nó tồn tại giúp tránh hiểu sai Phật pháp theo cảm tính hay niềm tin mơ hồ
Mối liên hệ giữa Tam Tạng và Tam Học
Để ghi nhớ một cách đơn giản:
Vinaya Piṭaka tương ứng với Giới (Sīla)
Tạng Kinh → Định
Vi Diệu Pháp là phương tiện rèn luyện Tuệ học
Hệ thống Tam Tạng là một chỉnh thể thống nhất, trong đó các phần tương trợ nhau:
Khi Giới hạnh trang nghiêm thì tâm Định mới có chỗ nương tựa
Khi website tâm đạt đến sự định tĩnh thì Tuệ giác mới bắt đầu nảy nở
Khi có trí Tuệ soi sáng, việc giữ Giới trở thành một sự tự nguyện sâu sắc
6. Người mới học Phật nên tiếp cận Tam Tạng ra sao?
Phương pháp học tập hiệu quả:
Đừng tạo áp lực phải thông thạo mọi thứ cùng một lúc
Nên tuân thủ một lộ trình học tập bài bản:
Nắm vững các nguyên tắc đạo đức căn bản
Lấy Kinh điển làm tấm gương để điều chỉnh nếp sống hằng ngày
Nếu có điều kiện thuận lợi, hãy đào sâu Vi Diệu Pháp để mở mang trí tuệ chuyên sâu
Tipiṭaka không tồn tại để làm giàu vốn tri thức lý thuyết, mà để:
cải thiện hành vi, lời nói và suy nghĩ trong cuộc sống thực tế